thuhuong
01-14-2011, 08:30 PM
Mạnh khoẻ được ngụ ý là gì? Điều này chúng ta phải cố gắng hiểu. Thông thường, nếu chúng ta hỏi bác sĩ trị liệu định nghĩa của mạnh khoẻ là gì, người đó sẽ chỉ nói rằng mạnh khoẻ là không có ốm bệnh. Nhưng định nghĩa này là tiêu cực. Điều không may là chúng ta phải định nghĩa mạnh khoẻ dưới dạng ốm yếu. Mạnh khoẻ là điều tích cực, trạng thái tích cực. Ốm yếu là tiêu cực. Mạnh khoẻ là bản tính của chúng ta; ốm yếu là sự xâm nhập chống lại tự nhiên. Cho nên điều rất lạ là chúng ta phải định nghĩa mạnh khoẻ dưới dạng ốm yếu.
http://ca2.upanh.com/19.0.23978082.NBJ0/01.jpg
Điều chúng ta phải định nghĩa người chủ dưới dạng khách – điều này rất lạ thường. Mạnh khoẻ cùng tồn tại với chúng ta; ốm yếu thỉnh thoảng mới tới. Mạnh khoẻ đi cùng chúng ta từ lúc sinh; ốm yếu là hiện tượng bề mặt. Nhưng nếu chúng ta hỏi bác sĩ điều trị ý nghĩa của mạnh khoẻ là gì, ông ấy chỉ có thể nói rằng mạnh khoẻ hiện diện khi ốm yếu vắng mặt. Paracelsus thường nói rằng cách diễn giải này là sai – rằng khái niệm về mạnh khoẻ cần phải được định nghĩa một cách tích cực. Nhưng làm sao chúng ta có thể đi tới một định nghĩa tích cực, một cách diễn giải về khái niệm mạnh khoẻ mang tính sáng tạo được?
Paracelsus hay nói, “Chừng nào chúng tôi chưa biết trạng thái của hài hoà bên trong của bạn, chúng tôi nhiều nhất cũng chỉ có thể giải thoát bạn khỏi ốm yếu – bởi vì hài hoà bên trong của bạn là cội nguồn của mạnh khoẻ của bạn. Nhưng khi chúng tôi giải thoát bạn khỏi bệnh này, lập tức bạn sẽ mắc bệnh khác, bởi vì chẳng cái gì đã được làm đối với hài hoà bên trong của bạn. Sự kiện của vấn đề là ở chỗ chính hài hoà bên trong của bạn cần phải được hỗ trợ.”
Y học phương Tây đã coi con người như một đơn vị tách biệt – tách khỏi tự nhiên. Đó là một trong những lỗi lầm lớn nhất đã phạm phải. Con người là một phần của tự nhiên; mạnh khoẻ của người đó không là gì khác hơn việc thoải mái với tự nhiên.
Y học phương Tây lấy quan điểm máy móc về con người, cho nên bất kì ở đâu mà máy móc có thể thành công, nó thành công. Nhưng con người không phải là máy; con người là một thể thống nhất hữu cơ, và con người cần không chỉ việc chữa trị phần bị ốm. Phần ốm chỉ là triệu chứng rằng toàn bộ tổ chức đang trải qua khó khăn. Phần ốm chỉ biểu lộ ra nó bởi vì nó là chỗ yếu nhất.
Bạn chữa trị phần ốm, bạn thành công… nhưng thế rồi ở đâu đó khác bệnh lại xuất hiện. Bạn đã ngăn cản bệnh không cho nó tự biểu lộ qua phần ốm; bạn đã làm cho phần đó mạnh hơn. Nhưng bạn lại không hiểu rằng con người là một toàn thể; hoặc con người ốm hoặc con người mạnh khoẻ, không có trạng thái ở giữa hai điều này. Người đó nên được coi như một tổ chức toàn thể. Tôi sẽ nêu cho bạn vài thí dụ có thể làm rõ ràng điều này cho bạn.
Châm cứu đã được phát triển ở Trung quốc gần bẩy nghìn năm trước đây nhờ một tai nạn. Một thợ săn định giết một con hươu, nhưng khi mũi tên của người đó đang hướng tới con hươu thì người này không biết điều gì xảy ra ở giữa và mũi tên lại cắm vào chân mình. Người này đã từng bị chứng đau nửa đầu trong cả đời; khoảnh khắc mũi tên cắm vào chân người đó thì chứng đau nửa đầu biến mất. Điều này rất kì lạ. Không ai đã nghĩ về điều này theo cách đó.
Từ tai nạn đó toàn bộ ngành châm cứu đã phát triển, và phát triển thành một khoa học đầy đủ. Cho nên nếu bạn đi tới nhà châm cứu và bạn nói, “Có chuyện gì đó với mắt tôi, hay chuyện gì đó với đầu tôi, hay chuyện gì đó với gan tôi,” ông ta có thể chẳng bận tâm gì tới gan bạn, đầu bạn hay mắt bạn cả. Ông ta sẽ nghĩ về toàn bộ cơ thể; ông ta sẽ cố gắng chữa lành bạn - không chỉ phần bị ốm đó.
Châm cứu đã phát triển cách tiếp cận tới bẩy trăm huyệt, những huyệt được phát hiện trong thân thể con người. Thân thể con người là hiện tượng sinh-điện, sống. Nó có điện nào đó – do đó chúng ta gọi nó là sinh-điện. Sinh điện này có thể được đạt tới qua bẩy trăm huyệt trong thân thể, và mỗi huyệt lại liên quan tới phần nào đó của thân thể có thể ở xa hẳn nó. Đó là điều đã xảy ra trong tai nạn kia: mũi tên đã cắm vào một huyệt sinh-điện có liên hệ tới đầu, và bệnh đau nửa đầu biến mất.
Châm cứu mang tính toàn thể hơn. Khác biệt này phải được hiểu. Khi bạn coi con người như chiếc máy bạn lấy cái nhìn bộ phận về người đó. Nếu tay người đó yếu bệnh, bạn chỉ chữa tay thôi; bạn không bận tâm về toàn bộ thân thể người đó mà tay chỉ là một phần. Cái nhìn máy móc là mang tính bộ phận. Nó thành công, nhưng thành công của nó không phải là thành công thực bởi vì cùng bệnh ấy đã bị kìm nén trong tay bởi thuốc, giải phẫu hay những thứ khác, lại bắt đầu bầy tỏ bản thân nó ở đâu đó khác dưới dạng còn tồi tệ hơn. Cho nên thuốc đã phát triển cực kì nhiều; giải phẫu đã trở thành khoa học lớn – nhưng con người vẫn đang chịu đựng nhiều bệnh tật hơn, nhiều ốm yếu hơn bao giờ hết.
Thế tiến thoái lưỡng nan này có thể hiểu được. Con người nên được xem như một toàn thể, nên được đối xử như một thể thống nhất hữu cơ. Nhưng vấn đề với y học hiện đại, y học phương Tây, là ở chỗ nó không nghĩ bạn có linh hồn, ở chỗ bạn có cái gì đó còn nhiều hơn là cấu trúc thân thể-tâm trí. Bạn cũng là cái máy: mắt bạn có thể được thay thế, tay bạn có thể được thay thế, chân bạn có thể được thay thế – và sớm hay muộn não bạn sẽ được thay thế.
Nhưng bạn có nghĩ nếu chúng ta có thể lấy bộ não của Albert Einstein trong khi ông ấy sắp chết, lấy nó ra trước khi cái chết là chắc chắn và cấy nó, chẳng hạn vào sọ Giáo hoàng Polack, bạn có nghĩ ông ta sẽ trở thành một Albert Einstein không? Bộ não chỉ là một bộ phận. Ông ta sẽ trở thành một hiện tượng kì lạ, một vật lai giữa Polack và Albert Einstein. Ít nhất ngay bây giờ ông ta là một Polack hoàn chỉnh; thế rồi ông ta sẽ vào trong tình trạng lấp lửng, chẳng biết mình là ai – giáo hoàng hay nhà vật lí.
Ở Ấn Độ, y học đã phát triển từ gần năm nghìn năm trước. Và bạn sẽ ngạc nhiên biết rằng bất kì giải phẫu nào chúng ta có ngày nay đều được Sushrut mô tả đích xác, một trong những nhà giải phẫu vĩ đại nhất ở phương Đông, trong kinh sách cổ từ năm nghìn đến bẩy nghìn năm trước. Nhưng nó đã bị bỏ đi – và đó là điểm tôi muốn lưu ý cho bạn. Tại sao một khoa học đã phát triển lại bị vứt bỏ đi? – bởi vì người ta đã thấy rằng giải phẫu coi con người như máy móc, mà con người lại không phải là máy móc; cho nên thay vì phá huỷ con người họ đã vứt bỏ giải phẫu.
Tất cả các công cụ tinh vi nhất mà giải phẫu dùng đều đã được Sushrut mô tả trong kinh sách của mình. Tất cả mọi việc mổ, ngay cả mổ não, cũng đều được mô tả thật chi tiết cứ như đấy là sách giáo khoa hiện đại về giải phẫu. Nhưng nó ít nhất đã năm nghìn năm tuổi. Họ đã phát triển nó tới điểm như chúng ta hiện giờ, và họ phải đã đối diện với cùng vấn đề mà chúng ta đang đối diện. Họ phải đã thấy rằng cái gì đó về cơ bản là sai.
Chúng ta cứ làm việc nhiều thế… và ốm yếu cùng bệnh tật cứ tăng lên. Thậm chí nếu chúng ta làm cho một người không ốm yếu, điều đó cũng không có nghĩa là người đó mạnh khoẻ. Việc thiếu vắng ốm yếu không phải là mạnh khoẻ; đó là định nghĩa rất tiêu cực. Mạnh khoẻ nên có cái gì đó tích cực hơn, bởi vì mạnh khoẻ là điều tích cực còn ốm yếu là điều tiêu cực. Bây giờ cái tiêu cực lại đang định nghĩa cái tích cực.
Mạnh khoẻ là cảm giác về tình trạng sảng khoái, toàn thân thể bạn vận hành tại cực đỉnh của nó không có rối loạn nào. Bạn cảm thấy sảng khoái thế nào đó, hoà làm một với sự tồn tại. Điều đó không xảy ra qua giải phẫu.
Ấn Độ đã bỏ toàn bộ khoa học này và đã phát triển một cách tiếp cận hoàn toàn khác, ayurveda, có nghĩa là khoa học về cuộc sống. Điều đó là có ý nghĩa. Tại phương Tây chúng ta gọi nó là y học, và y học đơn giản chỉ ra ốm yếu. Mạnh khoẻ chẳng liên quan gì tới y học cả. Y học có nghĩa là toàn bộ khoa học được dành cho việc chữa lành bạn khỏi ốm bệnh.
Ayurveda có cách tiếp cận khác. Nó là khoa học về cuộc sống; nó giúp đỡ bạn, không chữa ốm bệnh mà ngăn ngừa ốm bệnh không cho xảy ra – giữ bạn mạnh khoẻ đến mức ốm bệnh trở thành không thể có được. Cách thức của phương Đông và phương Tây là khác nhau tại điểm này, việc coi con người là thực thể máy móc hay thực thể tâm linh với tính toàn bộ…
Thứ hai, điều y học phương Tây đã làm là làm cho mọi người kém miễn nhiễm.
Y học thực sự đáng phải trao cho bạn việc miễn nhiễm chứ không phải lấy nó đi. Nó phải làm cho bạn mạnh mẽ hơn, có khả năng tranh đấu với bất kì việc nhiễm khuẩn nào thay vì làm cho bạn yếu đi đến mức bạn thành mong manh với mọi loại nhiễm khuẩn.
Một nhà tâm lí học rất nổi tiếng, Delgado, đã làm việc trên con vật. Ông ấy đã ngạc nhiên biết rằng nếu chuột được cho ăn một bữa mỗi ngày chúng sống lâu gấp đôi; thời gian sống của chuột được cho ăn hai bữa một ngày bị cắt ngắn đi một nửa. Bản thân ông ấy ngạc nhiên: ăn ít mà sống lâu hơn; ăn nhiều mà sống ít hơn. Bây giờ ông ấy đã đi tới lí thuyết rằng một bữa là hoàn toàn đủ; ngoài ra bạn đang chất nặng cho hệ tiêu hoá, và điều đó gây ra việc cắt ngắn thời gian sống của bạn. Nhưng với những người đang ăn năm bữa một ngày thì sao…? Y học sẽ không cho phép họ chết nhưng sẽ không cho phép họ sống nữa. Họ đơn giản sẽ sống dật dờ.
Con người phải xem xét lại mọi truyền thống, mọi nguồn gốc khác nhau; bất kì sự kiện nào đã trở thành sẵn có đấy đều phải được xem xét lại. Một cách tiếp cận y học hoàn toàn mới cần phải được tiến hoá ra sẽ lưu ý tới châm cứu, lưu ý tới ayurveda, lưu ý tới y học Hi lạp, lưu ý tới Delgado và những nghiên cứu của ông ấy – lưu ý tới sự kiện rằng con người không phải là máy. Con người là sinh linh tâm linh đa chiều, và bạn nên đối xử tương ứng với con người.
Mạnh khoẻ không nên được định nghĩa một cách tiêu cực: bạn không mang bất kì ốm bệnh nào bạn mới là mạnh khoẻ. Mạnh khoẻ phải tìm ra một định nghĩa tích cực nào đó. Tôi hiểu tại sao họ lại không có khả năng tìm ra định nghĩa tích cực – bởi vì ốm bệnh là đối thể, còn cảm giác sảng khoái là chủ thể.
http://ca2.upanh.com/19.0.23978082.NBJ0/01.jpg
Điều chúng ta phải định nghĩa người chủ dưới dạng khách – điều này rất lạ thường. Mạnh khoẻ cùng tồn tại với chúng ta; ốm yếu thỉnh thoảng mới tới. Mạnh khoẻ đi cùng chúng ta từ lúc sinh; ốm yếu là hiện tượng bề mặt. Nhưng nếu chúng ta hỏi bác sĩ điều trị ý nghĩa của mạnh khoẻ là gì, ông ấy chỉ có thể nói rằng mạnh khoẻ hiện diện khi ốm yếu vắng mặt. Paracelsus thường nói rằng cách diễn giải này là sai – rằng khái niệm về mạnh khoẻ cần phải được định nghĩa một cách tích cực. Nhưng làm sao chúng ta có thể đi tới một định nghĩa tích cực, một cách diễn giải về khái niệm mạnh khoẻ mang tính sáng tạo được?
Paracelsus hay nói, “Chừng nào chúng tôi chưa biết trạng thái của hài hoà bên trong của bạn, chúng tôi nhiều nhất cũng chỉ có thể giải thoát bạn khỏi ốm yếu – bởi vì hài hoà bên trong của bạn là cội nguồn của mạnh khoẻ của bạn. Nhưng khi chúng tôi giải thoát bạn khỏi bệnh này, lập tức bạn sẽ mắc bệnh khác, bởi vì chẳng cái gì đã được làm đối với hài hoà bên trong của bạn. Sự kiện của vấn đề là ở chỗ chính hài hoà bên trong của bạn cần phải được hỗ trợ.”
Y học phương Tây đã coi con người như một đơn vị tách biệt – tách khỏi tự nhiên. Đó là một trong những lỗi lầm lớn nhất đã phạm phải. Con người là một phần của tự nhiên; mạnh khoẻ của người đó không là gì khác hơn việc thoải mái với tự nhiên.
Y học phương Tây lấy quan điểm máy móc về con người, cho nên bất kì ở đâu mà máy móc có thể thành công, nó thành công. Nhưng con người không phải là máy; con người là một thể thống nhất hữu cơ, và con người cần không chỉ việc chữa trị phần bị ốm. Phần ốm chỉ là triệu chứng rằng toàn bộ tổ chức đang trải qua khó khăn. Phần ốm chỉ biểu lộ ra nó bởi vì nó là chỗ yếu nhất.
Bạn chữa trị phần ốm, bạn thành công… nhưng thế rồi ở đâu đó khác bệnh lại xuất hiện. Bạn đã ngăn cản bệnh không cho nó tự biểu lộ qua phần ốm; bạn đã làm cho phần đó mạnh hơn. Nhưng bạn lại không hiểu rằng con người là một toàn thể; hoặc con người ốm hoặc con người mạnh khoẻ, không có trạng thái ở giữa hai điều này. Người đó nên được coi như một tổ chức toàn thể. Tôi sẽ nêu cho bạn vài thí dụ có thể làm rõ ràng điều này cho bạn.
Châm cứu đã được phát triển ở Trung quốc gần bẩy nghìn năm trước đây nhờ một tai nạn. Một thợ săn định giết một con hươu, nhưng khi mũi tên của người đó đang hướng tới con hươu thì người này không biết điều gì xảy ra ở giữa và mũi tên lại cắm vào chân mình. Người này đã từng bị chứng đau nửa đầu trong cả đời; khoảnh khắc mũi tên cắm vào chân người đó thì chứng đau nửa đầu biến mất. Điều này rất kì lạ. Không ai đã nghĩ về điều này theo cách đó.
Từ tai nạn đó toàn bộ ngành châm cứu đã phát triển, và phát triển thành một khoa học đầy đủ. Cho nên nếu bạn đi tới nhà châm cứu và bạn nói, “Có chuyện gì đó với mắt tôi, hay chuyện gì đó với đầu tôi, hay chuyện gì đó với gan tôi,” ông ta có thể chẳng bận tâm gì tới gan bạn, đầu bạn hay mắt bạn cả. Ông ta sẽ nghĩ về toàn bộ cơ thể; ông ta sẽ cố gắng chữa lành bạn - không chỉ phần bị ốm đó.
Châm cứu đã phát triển cách tiếp cận tới bẩy trăm huyệt, những huyệt được phát hiện trong thân thể con người. Thân thể con người là hiện tượng sinh-điện, sống. Nó có điện nào đó – do đó chúng ta gọi nó là sinh-điện. Sinh điện này có thể được đạt tới qua bẩy trăm huyệt trong thân thể, và mỗi huyệt lại liên quan tới phần nào đó của thân thể có thể ở xa hẳn nó. Đó là điều đã xảy ra trong tai nạn kia: mũi tên đã cắm vào một huyệt sinh-điện có liên hệ tới đầu, và bệnh đau nửa đầu biến mất.
Châm cứu mang tính toàn thể hơn. Khác biệt này phải được hiểu. Khi bạn coi con người như chiếc máy bạn lấy cái nhìn bộ phận về người đó. Nếu tay người đó yếu bệnh, bạn chỉ chữa tay thôi; bạn không bận tâm về toàn bộ thân thể người đó mà tay chỉ là một phần. Cái nhìn máy móc là mang tính bộ phận. Nó thành công, nhưng thành công của nó không phải là thành công thực bởi vì cùng bệnh ấy đã bị kìm nén trong tay bởi thuốc, giải phẫu hay những thứ khác, lại bắt đầu bầy tỏ bản thân nó ở đâu đó khác dưới dạng còn tồi tệ hơn. Cho nên thuốc đã phát triển cực kì nhiều; giải phẫu đã trở thành khoa học lớn – nhưng con người vẫn đang chịu đựng nhiều bệnh tật hơn, nhiều ốm yếu hơn bao giờ hết.
Thế tiến thoái lưỡng nan này có thể hiểu được. Con người nên được xem như một toàn thể, nên được đối xử như một thể thống nhất hữu cơ. Nhưng vấn đề với y học hiện đại, y học phương Tây, là ở chỗ nó không nghĩ bạn có linh hồn, ở chỗ bạn có cái gì đó còn nhiều hơn là cấu trúc thân thể-tâm trí. Bạn cũng là cái máy: mắt bạn có thể được thay thế, tay bạn có thể được thay thế, chân bạn có thể được thay thế – và sớm hay muộn não bạn sẽ được thay thế.
Nhưng bạn có nghĩ nếu chúng ta có thể lấy bộ não của Albert Einstein trong khi ông ấy sắp chết, lấy nó ra trước khi cái chết là chắc chắn và cấy nó, chẳng hạn vào sọ Giáo hoàng Polack, bạn có nghĩ ông ta sẽ trở thành một Albert Einstein không? Bộ não chỉ là một bộ phận. Ông ta sẽ trở thành một hiện tượng kì lạ, một vật lai giữa Polack và Albert Einstein. Ít nhất ngay bây giờ ông ta là một Polack hoàn chỉnh; thế rồi ông ta sẽ vào trong tình trạng lấp lửng, chẳng biết mình là ai – giáo hoàng hay nhà vật lí.
Ở Ấn Độ, y học đã phát triển từ gần năm nghìn năm trước. Và bạn sẽ ngạc nhiên biết rằng bất kì giải phẫu nào chúng ta có ngày nay đều được Sushrut mô tả đích xác, một trong những nhà giải phẫu vĩ đại nhất ở phương Đông, trong kinh sách cổ từ năm nghìn đến bẩy nghìn năm trước. Nhưng nó đã bị bỏ đi – và đó là điểm tôi muốn lưu ý cho bạn. Tại sao một khoa học đã phát triển lại bị vứt bỏ đi? – bởi vì người ta đã thấy rằng giải phẫu coi con người như máy móc, mà con người lại không phải là máy móc; cho nên thay vì phá huỷ con người họ đã vứt bỏ giải phẫu.
Tất cả các công cụ tinh vi nhất mà giải phẫu dùng đều đã được Sushrut mô tả trong kinh sách của mình. Tất cả mọi việc mổ, ngay cả mổ não, cũng đều được mô tả thật chi tiết cứ như đấy là sách giáo khoa hiện đại về giải phẫu. Nhưng nó ít nhất đã năm nghìn năm tuổi. Họ đã phát triển nó tới điểm như chúng ta hiện giờ, và họ phải đã đối diện với cùng vấn đề mà chúng ta đang đối diện. Họ phải đã thấy rằng cái gì đó về cơ bản là sai.
Chúng ta cứ làm việc nhiều thế… và ốm yếu cùng bệnh tật cứ tăng lên. Thậm chí nếu chúng ta làm cho một người không ốm yếu, điều đó cũng không có nghĩa là người đó mạnh khoẻ. Việc thiếu vắng ốm yếu không phải là mạnh khoẻ; đó là định nghĩa rất tiêu cực. Mạnh khoẻ nên có cái gì đó tích cực hơn, bởi vì mạnh khoẻ là điều tích cực còn ốm yếu là điều tiêu cực. Bây giờ cái tiêu cực lại đang định nghĩa cái tích cực.
Mạnh khoẻ là cảm giác về tình trạng sảng khoái, toàn thân thể bạn vận hành tại cực đỉnh của nó không có rối loạn nào. Bạn cảm thấy sảng khoái thế nào đó, hoà làm một với sự tồn tại. Điều đó không xảy ra qua giải phẫu.
Ấn Độ đã bỏ toàn bộ khoa học này và đã phát triển một cách tiếp cận hoàn toàn khác, ayurveda, có nghĩa là khoa học về cuộc sống. Điều đó là có ý nghĩa. Tại phương Tây chúng ta gọi nó là y học, và y học đơn giản chỉ ra ốm yếu. Mạnh khoẻ chẳng liên quan gì tới y học cả. Y học có nghĩa là toàn bộ khoa học được dành cho việc chữa lành bạn khỏi ốm bệnh.
Ayurveda có cách tiếp cận khác. Nó là khoa học về cuộc sống; nó giúp đỡ bạn, không chữa ốm bệnh mà ngăn ngừa ốm bệnh không cho xảy ra – giữ bạn mạnh khoẻ đến mức ốm bệnh trở thành không thể có được. Cách thức của phương Đông và phương Tây là khác nhau tại điểm này, việc coi con người là thực thể máy móc hay thực thể tâm linh với tính toàn bộ…
Thứ hai, điều y học phương Tây đã làm là làm cho mọi người kém miễn nhiễm.
Y học thực sự đáng phải trao cho bạn việc miễn nhiễm chứ không phải lấy nó đi. Nó phải làm cho bạn mạnh mẽ hơn, có khả năng tranh đấu với bất kì việc nhiễm khuẩn nào thay vì làm cho bạn yếu đi đến mức bạn thành mong manh với mọi loại nhiễm khuẩn.
Một nhà tâm lí học rất nổi tiếng, Delgado, đã làm việc trên con vật. Ông ấy đã ngạc nhiên biết rằng nếu chuột được cho ăn một bữa mỗi ngày chúng sống lâu gấp đôi; thời gian sống của chuột được cho ăn hai bữa một ngày bị cắt ngắn đi một nửa. Bản thân ông ấy ngạc nhiên: ăn ít mà sống lâu hơn; ăn nhiều mà sống ít hơn. Bây giờ ông ấy đã đi tới lí thuyết rằng một bữa là hoàn toàn đủ; ngoài ra bạn đang chất nặng cho hệ tiêu hoá, và điều đó gây ra việc cắt ngắn thời gian sống của bạn. Nhưng với những người đang ăn năm bữa một ngày thì sao…? Y học sẽ không cho phép họ chết nhưng sẽ không cho phép họ sống nữa. Họ đơn giản sẽ sống dật dờ.
Con người phải xem xét lại mọi truyền thống, mọi nguồn gốc khác nhau; bất kì sự kiện nào đã trở thành sẵn có đấy đều phải được xem xét lại. Một cách tiếp cận y học hoàn toàn mới cần phải được tiến hoá ra sẽ lưu ý tới châm cứu, lưu ý tới ayurveda, lưu ý tới y học Hi lạp, lưu ý tới Delgado và những nghiên cứu của ông ấy – lưu ý tới sự kiện rằng con người không phải là máy. Con người là sinh linh tâm linh đa chiều, và bạn nên đối xử tương ứng với con người.
Mạnh khoẻ không nên được định nghĩa một cách tiêu cực: bạn không mang bất kì ốm bệnh nào bạn mới là mạnh khoẻ. Mạnh khoẻ phải tìm ra một định nghĩa tích cực nào đó. Tôi hiểu tại sao họ lại không có khả năng tìm ra định nghĩa tích cực – bởi vì ốm bệnh là đối thể, còn cảm giác sảng khoái là chủ thể.